Van alle leerlingen die er per jaar eindexamen doen, slaagt gemiddeld gezien ruim 90%. Maar dat houdt tegelijkertijd dus ook in dat zo’n 10% van de leerlingen zakt. Natuurlijk wil je niet dat jij tot die tweede groep behoort, maar wat doe je nu als je toch één van de minder gelukkigen bent? Wat zijn je opties en mogelijkheden en misschien nog wel belangrijker: hoe ga je er zelf zo goed mogelijk mee om?
Vooropgesteld: zakken voor je eindexamen betekent niet het einde van de wereld!
Voordat we ingaan op wat je kunt doen als je gezakt bent (de praktische kant), gaan we eerst eens wat dieper in op wat zakken eigenlijk met je kan doen. Want nee, het is echt niet leuk. En in het begin voel je je misschien behoorlijk klote. Maar probeer toch snel weer positieve gedachten te krijgen, want als je zakt voor je eindexamen, is het echt niet zo dat je leven ineens voorbij is. Natuurlijk was je liever geslaagd en gestart met je eventuele vervolgopleiding. Zodat je lekker feest kon vieren en even alle examenstress van je kan laten afglijden. Maar wat er niet is, dat is er niet. En eigenlijk kan je die feestjes ook gewoon bezoeken als je zelf niet geslaagd bent (al zal dat in het begin misschien wel even lastig zijn).
Een teleurstelling incasseren is niet leuk, maar wel iets dat bij het leven hoort. Zeker als je met dit soort situaties om leert gaan, kom je er naderhand altijd sterker uit. Het kan je in je latere leven zelfs een voorsprong op anderen geven. Wat je dus het beste kunt doen als je gezakt bent, is om je teleurstelling een plek te geven. Ga het niet uit de weg, maar praat er met anderen over. Dat kunnen je ouders zijn, vrienden of misschien docenten van je school. Het is heel normaal dat je je teleurgesteld voelt. Maar als je je gevoelens niet verwerkt, blijven ze je achtervolgen. Praat er dus over met anderen en loop niet weg voor je gevoelens. De volgende stap is dan om gewoon op te staan, je zinnen te verzetten, proberen te ontspannen en een plan te gaan maken voor het komende jaar.
Of je nu gezakt bent voor het vmbo, de havo of het vwo: in grote lijnen zijn je opties en mogelijkheden hetzelfde. Je kunt:
De meeste leerlingen kiezen ervoor om het examenjaar nog een keer over te doen. Dat houdt in dat je het volgende schooljaar in een nieuwe klas komt en alle vakken nogmaals moet volgen. In mei van het nieuwe schooljaar doe je dan weer het volledige centraal examen.
Doe je vmbo tl, havo of vwo? Dan is je tweede optie om alleen de vakken waarvoor je gezakt bent het volgende jaar te behalen via een staatsexamen. Dit valt het volgende schooljaar samen met het centraal examen en is ook precies hetzelfde. Je hoeft dan niet naar school en bent zelf verantwoordelijk om de examenstof te leren. Je hoeft niet in alle vakken eindexamen te doen en kunt er ook voor kiezen om deelcertificaten te halen. Het staatsexamen bestaat altijd uit twee verplichte onderdelen: het centraal examen en een (mondeling) college-examen. Sommige vakken hebben daarnaast ook nog een schriftelijk deel.
Je kunt er ook voor kiezen om van school af te gaan en de overstap te maken naar het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo). Je hoeft dan alleen maar de vakken te volgen die je nog niet behaald hebt. In het nieuwe schooljaar moet je voor die vakken dan weer een centraal examen afleggen. Deze optie geldt voor zowel het vmbo, de havo als het vwo.
De septemberroute is bedoeld voor leerlingen die examen hebben gedaan voor vmbo-tl, havo of vwo. Bij het vavo kun je met de septemberroute onder bepaalde voorwaarden vóór 1 oktober je diploma halen. Zo kun je toch op tijd beginnen met je vervolgopleiding. Als je via dit traject voldoet aan de slaagregeling van jouw eindexamenleerjaar, ontvang je halverwege september je diploma.
Hieronder staan een paar situaties beschreven waarin de septemberroute uitkomst kan bieden:
• Je moet alleen nog je profielwerkstuk en/of maatschappijleer afronden.
• Je hebt een hoger combinatiecijfer nodig om te slagen: je kunt je profielwerkstuk en/of maatschappijleer in de zomer overdoen. Je kunt soms ook een ander schoolexamenvak volgen en deze afronden om je combinatiecijfer op te hogen.
• Je bent twee keer gezakt, maar kunt slagen door jouw cijferlijsten samen te voegen. Je moet dan het profielwerkstuk opnieuw schrijven of een presentatie hierover houden.
• Je bent gezakt op het vwo, maar je kunt met de resultaten alsnog een havodiploma behalen door een vak buiten beschouwing te laten. Hieraan heeft de overheid wel een inspanningsverplichting verbonden. Je moet bijvoorbeeld je profielwerkstuk opnieuw doen of hierover een presentatie houden.
Informeer naar de mogelijkheden bij jouw school of rechtstreeks bij het vavo.
Ben je gezakt en wil je toch een diploma? Ben je bijvoorbeeld voor je vwo gezakt? Dan hoef je het jaar daarna maar te slagen voor 1 of meer vakken van de havo via het staatsexamen en krijg je je staatsdiploma havo. Zo kan je als havist ook je vmbo-diploma halen. Als je zakt voor vmbo tl, is deze route helaas niet mogelijk.
Er is nog wel een andere mogelijkheid voor mensen die gezakt zijn voor hun vmbo-opleiding. Als je gezakt bent op het vmbo, heb je ook nog de mogelijkheid om (als je 16 jaar of ouder bent) over te stappen naar mbo niveau 1. Daar zijn vaak speciale trajecten die je binnen een half jaar of een jaar kunnen voorbereiden voor een opleiding op niveau 2. Houd er wel rekening mee dat mbo niveau 2 aansluit op vmbo basis beroeps. Deed je vmbo kader, gemengd of theoretisch, dan kan het wel zo zijn dat je niveau 1 of 2 als laag ervaart. Ben je 16 en heb je wel ooit een overgangsbewijs behaald van 3 naar 4 havo of van 3 naar 4 vwo? Dan kun je wel naar het mbo niveau 4 overstappen.
Het kan natuurlijk zijn dat je ook het jaar nadat je gezakt bent wederom zakt voor je eindexamen. Ben je twee keer achter elkaar gezakt voor je eindexamen op de middelbare school? En is de septemberroute in jouw geval geen optie? Dan beslist de school wat er gaat gebeuren. Soms wordt besloten dat het beter is om naar een andere school te gaan. De wet verbindt in elk geval geen consequenties aan zo’n situatie, dus het is niet verplicht dat je van school af moet.
